Hippeastrum – uprawa i pielęgnacja

Hippeastrum to moja ukochana roślina doniczkowa. Zwariowałam na jej punkcie kilka lat temu i dzisiaj mogę pochwalić się kolekcją ok. 50 cebul. Zdarza się, że z niektórymi trzeba się pożegnać, ponieważ chorują i nie da się ich uratować. Jednocześnie inne rozmnażają się i tym samym kolekcja się powiększa. Pokusiłam się nawet o stworzenie swojej autorskiej krzyżówki, na której kwitnienie czekam już trzeci rok.

Hippeastrum  to roślina cebulowa , która rządzi na naszych parapetach głównie w okresie zimowym i wczesnowiosennym.  Zdobi dom już od grudnia, gdy za oknem mamy deficyt zieleni i kwiatów. Cebula posadzona w październiku daje szansę na kwitnienie w okresie Bożego Narodzenia i może być ozdobą świątecznego domu.  Jej polska nazwa to zwartnica. Często błędnie nazywana jest amarylisem. W błąd wprowadzają nas sami sprzedawcy, używając nazwy amaryllis/amarylis, a nie właściwej – hippeastrum. Mimo, że obie rośliny należą do jednej rodziny amarylkowatych –  są to dwa różne rodzaje roślin. W naszym klimacie uprawiana jest jako roślina „pokojowa”, a jej ojczyzną są tropiki i subtropiki obu Ameryk.

Rozróżnia się gatunki zimozielone i gatunki, które przechodzą okres spoczynku. W naszych domach zwykle uprawiamy odmiany mieszańcowe, gdyż są bardziej popularne i dostępne.

Ze względu na  wielkość i budowę kwiatów  utworzona została klasyfikacja na 9 grup:

Poniżej przykłady z mojej kolekcji. Niestety dwóch grup (podwójne kolibry i trąbkowe) nie udało mi się sfotografować.

• Grupa Galaxy – duże pojedyncze kwiaty, powyżej 16cm średnicy

 

• Grupa Diamond  – średnie pojedyncze kwiaty o średnicy 12-16cm

 

• Grupa Colibri  – małe pojedyncze kwiaty o średnicy mniejszej niż 12 cm

 

• Grupa Double Galaxy – podwójne duże kwiaty o średnicy większej niż 16 cm

 

• Grupa Double Diamond – kwiaty podwójne  o średnicy 12-16cm

’Alfresco’

• Grupa Spider –  kwiaty przypominające kształtem pająka

 

• Grupa Butterfly –  kwiaty przypominające kształtem motyla

’Exotic Star’

• Grupa Double Colibri – małe podwójne kwiaty o średnicy mniejszej niż 12cm
• Grupa Trumpet – kwiaty o kształcie trąbki np. ’Misty’, ’Amputo’

 

Najczęstszym problemem w uprawie hippeastrum  jest brak kwitnienia. Wiąże się to zwykle z niewłaściwą uprawą, a przede wszystkim brakiem okresu spoczynku lub zasuszaniem cebuli od razu po kwitnieniu.

Na co zwrócić uwagę przy zakupie cebuli?

  Cebule pojawiają się w sprzedaży jesienią i zwykle są przygotowane do posadzenia, tzn. przeszły okres spoczynku.  Taką cebulę możemy po zakupie od razu posadzić i czekać cierpliwie na kwiaty, które pokażą się po kilku tygodniach.

Wybieraj zawsze twarde i zdrowe cebule, bez śladów gnicia, czerwonych plam, uszkodzeń mechanicznych i dziur w okolicach piętki. W razie niepewności oderwij lekko suche łuski, czasem pod nimi znajdują się ogniska chorób grzybowych. Cebula powinna mieć także kilka zdrowych korzeni, nie suchych i kruszących się nitek. Można kupić cebule w różnych rozmiarach, a minimalna zadowalająca nas wielkość to 24/26 cm w obwodzie. Z takiej cebuli prawdopodobnie wyrośnie jeden pęd kwiatowy. Zależy to oczywiście od odmiany. Odmiany o małych kwiatach mogą mieć adekwatnie mniejsze cebule.  Zasada jest taka, że im większa cebula, tym więcej wyda pędów kwiatowych.

Okres sadzenia: od października do maja

Przed posadzeniem cebulę należy myć  przez kilka minut w ciepłej wodzie, aby zapobiec rozwojowi nicieni. W czasie mycia zwykle odchodzą suche wierzchnie łuski cebuli i naszym oczom ukazuje się piękna jasnozielona cebula. Zakładając oczywiście, że jest zdrowa. Po myciu, przed posadzeniem cebulę warto zaprawić środkiem grzybobójczym i poczekać do wyschnięcia.

Podłoże – najlepsze jest próchniczne, przepuszczalne o pH 6–7.  Można użyć gotowych mieszanek tzw. uniwersalnej ziemi do roślin doniczkowych i dodać do niej np. kredy ogrodniczej i perlitu. Do podłoża można dodać też pokruszonych skorupek od  jajek.

Pojemnik  – cebule sadzimy w pojemnikach niewiele większych od ich obwodu. Pojemniki muszą mieć otwory odpływowe, a na ich dno wsypujemy warstwę drenażu np. keramzyt. Cebule sadzimy tak aby 1/3 cebuli wystawał ponad ziemię. Ja sadzę nawet do połowy. Sadząc staramy się nie uszkodzić korzeni.  Uciskamy mocno ziemię wokół cebuli, aby upewnić się, że jest stabilna. Jeśli mamy cebulę olbrzymich rozmiarów, to dobrze doniczkę z nią wstawić do cięższej osłonki.

Stanowisko – doniczkę ustawiamy w ciepłym i jasnym miejscu. Dobry jest wschodni lub zachodni parapet i temperatura 20-23^o C. Hippeastrum rośnie dość szybko, jeśli ma ciepło i dostęp do światła słonecznego.

Podlewanie – po posadzeniu podlewamy cebule bardzo skąpo, zwłaszcza jeśli nie ma dobrze wykształconych korzeni. Z chwilą ukazania się pędu kwiatowego podlewanie należy zwiększyć, ale z umiarem. Podlewać najlepiej na podstawkę, aby nie zalewać cebuli.

Rady:

• jeśli nie możesz posadzić cebuli od razu po zakupie, to postaraj się trzymać ją w chłodnym (ok. 9^o C) i suchym miejscu
• jeśli kupisz kilka cebul, to nie sadź ich w jednym czasie, lecz w odstępie ok. dwóch tygodni.  Wtedy nie zakwitną równocześnie i będą cieszyły nas dłużej kwiatami.

Okres kwitnienia: od grudnia do czerwca

  Przyszedł czas na najpiękniejszy okres w życiu cebuli i niestety w porównaniu do innych –  bardzo krótki. Kwitnienie może trwać tydzień lub dwa.  I teraz uświadamiamy sobie smutną prawdę… Tylko dwa tygodnie cieszenia się kwiatami i prawie cały rok dbania o cebulę! Uważam, że mimo wszystko dla takich widoków warto się poświęcić!  Na czas kwitnienia polecam przenieść zwartnicę w miejsce chłodniejsze i nie wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. W takich warunkach kwiaty utrzymują się dłużej. W czasie kwitnienia zasilamy cebulę nawozem do roślin kwitnących i podlewamy w miarę potrzeby.

 

Okres dbania o cebulę i liście czyli tuczenie

  Jest to najmniej przyjemny dla oczu czas, bo hodujemy same liście i odżywiamy cebulę. Jeśli nie planujemy rozmnażania z nasion, to nie dopuszczamy do ich zawiązania. Po przekwitnięciu usuwamy same kwiaty!  Odrywamy je od łodygi kwiatowej, której na razie nie usuwamy. Przez jakiś czas będzie ona odżywiała cebulę.Usuwamy ją dopiero gdy uschnie.

Z cebuli zaczynają wyrastać pierwsze lub kolejne liście. Teraz do końca lata uprawiamy cebulę z liśćmi.  Od przekwitnięcia aż do zżółknięcia i uschnięcia liści dbamy o to, żeby cebula miała co jeść, pić i o odpowiednią ilość światła. W tym czasie raz w tygodniu stosujemy nawóz do roślin zielonych. Jeśli jest taka możliwość to wystawiamy doniczki do ogrodu lub na balkon, w zaciszne, słoneczne miejsce, ale nie bezpośrednio nasłonecznione. Idealnie byłoby postawić je pod zadaszeniem, żeby deszcze nie zalały nam cebul. Lepiej samemu kontrolować podlewanie i nawożenie. Cebule powiększają w tym czasie swój rozmiar, rosną liście i tworzą się zawiązki kwiatostanów na następny sezon. Tak tuczymy je do ok. końca sierpnia, potem przestajemy nawozić i zmniejszamy podlewanie. Kiedy liście zaczną żółknąć, przestajemy podlewać i czekamy aż uschną.

Okres spoczynku:

  Po uschnięciu liści cebula przechodzi w stan spoczynku. Trwa on ok. 2-3 miesiące w zależności od temperatury przechowywania. Niektórzy przechowują cebule w doniczkach z suchym podłożem, a dopiero po wybudzeniu przesadzają do świeżej ziemi. Ja wyciągam je z doniczek, oczyszczam z ziemi i suchych liści, sprawdzam ich stan i przechowuję w trocinach. Miejsce do przechowywania powinno być ciemne, suche i chłodne o temperaturze 8 – 15 stopni C. Jeśli przechowujemy w temperaturze wyższej to okres spoczynku ulega skróceniu. Gdy z boku cebuli pokaże się pąk kwiatowy, sadzimy cebule do świeżego podłoża i powtarzamy cykl uprawy.

Są to okresy tzw. książkowe. Zwykle cebule same pokazują nam, kiedy mamy je posadzić lub pozwolić im przejść w stan spoczynku. Zaczynają puszczać pędy kwiatowe albo zaczynają im żółknąć liście. Można też sterować kwitnieniem, skracając okres spoczynku i regulując temperaturę, ale to już wyższa szkoła jazdy.

 

Rozmnażanie

Cebule przybyszowe  – oddziela się od cebuli matecznej gdy mają wykształcone już własne korzonki. Małe cebule sadzi się do małych doniczek i uprawia bez okresu spoczynku ok. 3lat.

Sadzonki łuskowe  – w ten sposób rozmnaża się głównie w większej produkcji.

Nasiona nie dają powtórzeń cech odmianowych, ale mogą wydać ciekawe i nowe mieszańce. Można zapylać różne odmiany i tworzyć swoje krzyżówki, jednak na pierwsze kwitnienie trzeba czekać 3-4 lata. Nasiona wysiewa się bezpośrednio po zbiorze. Cebule powstałe z nasion uprawiamy przez ok. 3 lata bez okresu spoczynku.

 

Szkodniki i choroby

Pobzyga cebularz,  udnica cebulówka – tzw. muchy narcyzowe, których larwy niszczą wnętrze cebuli. Muchówki te są aktywne od wiosny do końca czerwca, dlatego do tego czasu nie wynosimy na dwór naszych roślin.

Wciorniastki – żerują najczęściej na liściach. Objawy to tzw.srebrzenie liści i czarne grudki odchodów.

Czerwona plamistość – choroba grzybowa, której objawami są czerwone plamy na łuskach cebuli, korzeniach i nasadzie liści. To najgroźniejsza i najtrudniejsza do zwalczenia choroba. Można zastosować środki grzybobójcze, ale nie ma gwarancji na pozbycie się grzyba. Szybko się rozprzestrzenia, powoduje powolny wzrost i zamieranie. Sprzyja jej zimna temperatura.

Gnicie korzeni i cebuli – przyczyną jest zbyt mokre podłoże, zalanie cebuli. Gnijące części można usunąć, zastosować środek grzybobójczy, zmienić podłoże. Gnijące miejsca po wyczyszczeniu można posypać cynamonem.

Mozaikowatość – wirus, którego objawami są przebarwienia i smugi na liściach i kwiatach. Cebulę należy wtedy zniszczyć.

 

Zakup hippeastrum w doniczce

W ofercie handlowej mamy cebule już posadzone w doniczce, często z pędami kwiatowymi lub kwitnące. Jeśli chcemy cieszyć się nimi dłużej to powinniśmy przesadzić je do dobrego podłoża. Zwykle producenci sadzą je we włóknie kokosowym i  umieszczają zbyt głęboko w podłożu.  Po wyciągnięciu cebuli okazuje się, że jest ona zalana i gnije. Jeśli pęd kwiatowy dopiero pokazuje się, to zaryzykowałabym przesadzeniem od razu, oczywiście z zachowaniem szczególnej ostrożności. Jeśli kwitnie – to po przekwitnięciu. Chociaż w tym czasie nie powinno się przesadzać roślin, ja z robiłam to z powodzeniem, oczywiście nie bez ryzyka. Jeśli nie odważycie się jej przesadzić, to doniczkę trzeba postawić w ciepłym i suchym miejscu, wstrzymać się z podlewaniem i usunąć gnijące łuski, jeśli są ponad ziemią. Zakup kwitnącej zwartnicy jest o tyle komfortowy, że mamy pewność co do odmiany.

 

Zachęcam Was do uprawy tych przepięknych roślin. Jeszcze niedawno traktowane były jako „trącące myszką”, babcine i niemodne. Teraz znów przeżywają swój renesans. Mamy do wyboru ogromną ilość odmian. Największym dostawcą hippeastrum w Europie jest Holandia, gdzie można nabyć ciekawe i oryginalne odmiany. Wbrew pozorom nie jest to trudna roślina do uprawy. Kłopotliwe może być jedynie znalezienie odpowiedniego miejsca do przechowania cebul w okresie spoczynku. Nie każdy dysponuje chłodnym i suchym pomieszczeniem. Nasze babcie miały nieszczelne okna, co w zimie pomagało schłodzić cebule 😉 Warto eksperymentować!